Бізде “Құлбазарда” жүргеннің дені – қазақ. Аязда, аптапта, желдің өтінде жұмыс күтеді. Кім жалдаса, соның құлы. Қытайда мұндайларға үлкен ғимарат салып қойған.

Астананың құлбазарында қазір 100 шақты адам нәпақасын айырып жүр. Дала жылынғанда, бұл жерден бір күндік жұмыс іздегендердің саны 200-300 адамға жетеді. Қазақстанның әр қаласында бар бұндай «базардағылардың» тұратын жері қақаған қыста да – дала, қапырық жазда да – дала. Жергілікті биліктің жұмыс тауып бермейтініне әлдеқашан көндіккен. Бірақ, жұмыс іздеуге лайықты жағдай жасалмағанына қынжылады. Қытайды қараңыз, «дарындылар базарын» ашып берген. Онда да, бізде де жұмыс іздегендер. Алайда, бізде «құлбазар», оларда – «дарындылар» базары.

2016 жылы Астана – республика бойынша жұмыссыздық деңгейі ең төмен қала болды, 4,6%. Мұнда жұмыспен қамту орталығына күніне 200-250 адам келеді. Соңғы үш айда келген 4 мыңға жуық адамның тек 1300-іне тұрақты жұмыс табылған. Қазір де үш мың жұмыс орны бос тұрса да, екі қолға бір күрек іздегендер қаланың қақ ортасындағы құлбазардан шықпайды.

Құлбазардың жартысы дала мен вокзалға қонады

Астанадағы “Артем” базары мен “Әлем” сауда үйінің ортасындағы ашық алаңқай және оған қарсы “Тұлпар” сауда үйінің алдына жиналғандардың барлығы дерлік – қазақтар. “Құлбазар” деп ат қойып алған да сол қазақ жігіттері. Көбі суретке түсуден ат-тонын ала қашады, анау-мынау кісіге жоламауға тырысады. “Талай алданып запы болдық. Түріне, сөзіне қарасаң тәп-тәуір адамдар, бірақ кейде заң соғып, әлімжеттік жасап, еңбегімізді жеп кетеді” – дейді олар.

“Құлбазар” өлеңі. Авторы – Қойшыбай Әбіл

Құлбазар тек Қазақстанға тән құбылыс па?

Көрші жатқан Қырғыз, Ресей және Өзбекстан елдерінде де жұмысшылардың топтасып тұратын орындары бар. Бірақ бұл елдерде көбіне адамның емес, жүк көліктерінің, таксилердің “базарлары” (“пятак”) қалыптасқан. Қырғыздар мен өзбектер Ресей мен Қазақстанға келіп ақша тапса, ресейліктер бұрынғы жұмысына байланысты азы – 850 рубль, көбі – бес мың рубльге жуық жұмыссыздар жәрдемақысын алады. Еуропа елдерінде де солай. Францияның тиісті органы жұмыссыз қалған адамға 4 айдан екі жыл уақытқа дейін ең соңғы жалақысының 57%-ын төлеп отырады.

Ұқсас жүйе Қазақстанда да бар. 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап әлеуметтік төлемге өтініш берген адам басты үш талапқа сай болуы тиіс:
1) Жұмыс беріп отырған мекеме таралып кетсе;
2) Штаты немесе жұмысшыларының саны қысқарса;
3) Өндіріс көлемі төмендеген жағдайда.
Сонда ғана алты ай уақытқа әлеуметтік төлем беріледі. Бірақ ол да жұмыстан айырылған адамның бәріне бірдей төленбейді.

– “ХАЛЫҚТЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ ТУРАЛЫ” ЗАҢҒА СӘЙКЕС, ЕГЕР АДАМНЫҢ БҰРЫНҒЫ ЖҰМЫС БЕРГЕН МЕКЕМЕСІ ӘЛЕУМЕТТІК АУДАРЫМ ТӨЛЕГЕН БОЛСА, ЯҒНИ, МІНДЕТТІ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІНЕ ҚАТЫСҚАН БОЛСА, ӘЛЕУМЕТТІК ТӨЛЕМ АЛУҒА ҚҰҚЫЛЫ. АЛ ЖҰМЫССЫЗДЫҚҚА БАЙЛАНЫСТЫ ТӨЛЕНЕТІН ӘЛЕУМЕТТІК ТӨЛЕМНІҢ МӨЛШЕРІ АДАМНЫҢ МІНДЕТТІ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІНЕ ҚАТЫСҚАН ЖЫЛЫНА ТІКЕЛЕЙ БАЙЛАНЫСТЫ. ЖҰМЫССЫЗДАРҒА АЛТЫ АЙ ҒАНА ТӨЛЕНЕТІН ӘЛЕУМЕТТІК ТӨЛЕМНІҢ ОРТАША МӨЛШЕРІ – 20 685 ТЕҢГЕ. 2016 ЖЫЛЫ ҚАЗАҚСТАНДА 445 500 АДАМ ТҰРАҚТЫ ЖҰМЫССЫЗ РЕТІНДЕ ТІРКЕЛСЕ, ОЛАРДЫҢ ТЕК 32 895 ҒАНА ТАЛАПҚА САЙ БОЛЫП ШЫҚТЫ, – ДЕЙДІ INFORMBURO ТІЛШІСІНІҢ РЕСМИ САУАЛЫНА БЕРГЕН ЖАУАБЫНДА ЕҢБЕК ЖӘНЕ ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ВИЦЕ-МИНИСТРІ БІРЖАН НҰРЫМБЕТОВ.

Яғни жұмыссыз қалғандардың небары 7,4%-ы әлеуметтік төлем алған!

“Құлбазардағыларға» ақша дәл бүгін, дәл қазір керек

Астанадағы құлбазарда Қойшыбай сияқты білімді азаматтар өте көп. Бірі – заңгер, бірі – инженер. Мемлекеттік қызметте істеген адамдар да бар.
– Мұнда күніне екі мың, бес мың, тіпті 10 мыңға дейін ақша таба аламыз, – дейді құлбазарлықтар.
Қызылжарлық Марат Балаубаев – жоғары білімді заңгер. Жасы отыз екіде. Жүзін түсіруге рұқсат бермеді, құлбазарға қалай тап болғанын да бір-екі ауыз сөзбен, қысқа қайырды.

– Әйеліммен ажырасқанбыз. Бір қызым бар. Қазір ол Омбыда, нағашыларының қолында. Астанада жақсы қызметке орналасу үшін заңгерлік тәжірибем жетпеді. Алдымен құрылысқа бардым, жұмысы ауыр, айлығыңды үзіп-созып кешіктіріп береді, содан кейін бір күн жұмыс істесең де ақшаңды қолма-қол алатын осы жердемін, – дейді Марат.
Бұл жердің барын қалалық жұмыспен қамту орталығындағылар да жақсы біліп отыр. Мобильді топ жіберіп, құлбазарлықтарды тіркелуге де шақырыпты.

– Жұмыссыздарды тіркейтін орынның барын бәрі біледі. Бірақ жұмыс берушілер аз айлық ұсынады, ай соңына дейін күтіп жүру керек деп ол жерге жұмысқа тұруға барғылары келмейді. Оларға (құлбазардағыларға – авт.) ақша дәл бүгін, дәл қазір керек, – дейді Астана қаласы жұмыспен қамту орталығының директоры Олжас Омар.

Құлбазардың өркениетті түрі Қытайда екен

Қазақстандағы құлбазардың өркениетті түрін Қытайдың кез келген қаласынан, тіпті, аудандарынан кездестіре аласыз. Қытайда жұмысы жоқ адамдарға жұмыс тауып бермесе де, олардың жұмыс іздеуіне бар жағдай жасалған. Жұмыс берушінің алдындағы құқықтары заңмен қорғалады.

Дереккөзі: Іnformburo.kz